Το σχολείο βλάπτει σοβαρά τη γνώση

Με αφορμή την έναρξη της σχολικής χρονιάς θυμήθηκα κάτι που λέει ο Κλοντ Λεβί-Στρος: «Τα παιδιά μας γεννιούνται και μεγαλώνουν σε έναν κόσμο που τον φτιάξαμε εμείς, ο οποίος προπορεύεται των αναγκών τους, προλαβαίνει τις ερωτήσεις τους και τα πνίγει στις λύσεις».

Η πρακτική αυτή σημαίνει ότι στερούμε από τα παιδιά μας ίσως το βασικότερο μάθημα που μπορεί κάποιος να αποκομίσει από το σχολείο: ότι δηλαδή η γνώση (όπως και η ίδια η ζωή) απαιτεί προσπάθεια, είναι μια αναγκαία δοκιμασία για να κατακτήσουμε την ωριμότητα, νοητική και συναισθηματική. Το σχολείο είναι ένας πειραματικός χώρος, όπου τα παιδιά πρέπει να μαθαίνουν μέσω της εμπειρίας τι σημαίνει συμβίωση, συνεργασία, χαρά, απογοήτευση, ικανοποίηση και κυρίως τι σημαίνει δυσκολία και υπέρβασή της.

Σήμερα αυτό που κάνει το σχολείο –αντιγράφοντας την κοινωνία– είναι να προσφέρει μια πλημμυρίδα ξερών και ασύνδετων γνώσεων, χωρίς αυτό να υποστηρίζεται από την καλλιέργεια μιας μεθοδολογίας σκέψης που θα καθιστά ικανά τα παιδιά να τις εντάξουν σ’ ένα ευρύτερο μαθησιακό και κοινωνικό πλαίσιο. «Μπουκώνουμε» τους μαθητές με χιλιάδες απαντήσεις, αλλά δεν τους μαθαίνουμε την αξία τού να θέτουν ερωτήσεις. Τα σχολικά χρόνια αποτελούν μιαν άσκηση στο παράλογο.

«Είναι σωστό επειδή το λέω εγώ, ο καθηγητής», «Τι μπορεί να ξέρεις εσύ από τη θέση του μαθητή;», «Πειθάρχησε γιατί αλλιώς θα αποβληθείς», «Τα μαθηματικά χρειάζονται γιατί είναι απαραίτητα» κ.λπ. κ.λπ. Ενα εξουσιαστικό σύστημα που δείχνει καθημερινά τα δόντια του σε άγουρα παιδιά, τα οποία εκπαιδεύονται κυρίως σε ένα πράγμα: την προσαρμογή στην αυθεντία.

Ο φιλόσοφος Φερνάντο Σαβατέρ λέει ότι οι περισσότεροι δάσκαλοι παιδιών μικρής ηλικίας κουράζονται από τις πολλές ερωτήσεις των νηπίων, ενώ οι πανεπιστημιακοί παραπονιούνται 


επειδή οι νέοι ρωτούν ελάχιστα. «Τι έχει συμβεί στα χρόνια που χωρίζουν το δημοτικό από το πανεπιστήμιο, ώστε να χάνεται αυτή η έντονη διάθεση αναζήτησης;» αναρωτιέται.

Στο μεσοδιάστημα, λοιπόν, η ρουτίνα, ο σχολαστικισμός, η παπαγαλία και το fast food της γνώσης έχουν σκοτώσει την curiositas, το φιλοπερίεργο, τη διάθεση να εξερευνούμε και να μαθαίνουμε τον κόσμο.

Σε αυτό οφείλεται και το ότι διαθέτουμε πληθώρα ανθρώπων επαρκώς καταρτισμένων (με πολλά τυπικά προσόντα) στον τομέα τους, αλλά ελάχιστους με τη σοφία της επιστήμης και την έγνοια για την κοινωνία. Οι πρώτοι είναι εύκολα χειραγωγήσιμοι από το σύστημα, το οποίο έχει γι’ αυτούς και πολλά «αντίδωρα»: κοινωνική αναγνώριση, χρήμα και ειδικά προνόμια.

Περισσότερα....