Η εκπαίδευση στην Πορτογαλία

Οι κύκλοι σπουδών, τα μαθήματα και τα ωράρια, η κατάταξη των σχολείων μετά την αξιολόγηση των μαθητών, πόσο κοστίζουν τα σχολικά βιβλία (ναι, οι Πορτογάλοι τα αγοράζουν), πόσο κοστίζουν τα σχολικά γεύματα (ναι και αυτά τα πληρώνουν), πώς επηρέασε η κρίση την εκπαίδευση στην Πορτογαλία, οι ομάδες σχολείων, πώς επιλέγονται οι διευθυντές,  μισθοί και καθήκοντα εκπαιδευτικών, η οργάνωση των σχολείων, η σχολική αστυνομία (!).

Το Πορτογαλικό σύστημα εκπαίδευσης τηρεί τα γενικά πρότυπα, αλλά δεν είναι ακόμα τόσο προχωρημένο όπως εκείνο πολλών άλλων δυτικοευρωπαϊκών χωρών. Στο παρελθόν, ήταν ιδιαίτερα εμφανές το χαμηλό επίπεδο του εκπαιδευτικού συστήματος της χώρας σε σχέση με τα υπόλοιπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η προσχολική εκπαίδευση είναι προαιρετική από την ηλικία των τριών έως πέντε ετών και παρέχεται από ιδιωτικά και κρατικά νηπιαγωγεία που λέγονται Jardins de Infância (Παιδικοί Κήποι).

Η πρωτοβάθμια εκπαίδευση διαρκεί εννέα χρόνια χωρισμένη σε τρία στάδια: 1^ος Κύκλος = 4 έτη, 2^ος κύκλος= 2 έτη και 3^ος κύκλος = 3 έτη.

1ο κύκλος : 1ο, 2ο, 3ο και 4ο έτος

Παιδιά από 6 έως 10 ετών.

Στόχος αυτού του κύκλου είναι η ανάπτυξη του λόγου και η έναρξη και η προοδευτική γνώση της ανάγνωσης και της γραφής, των βασικών εννοιών της αριθμητικής και των υπολογισμών, του φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος, των πλαστικών, δραματικών, μουσικών και κινητικών εκφράσεων.

Εγγραφή: τα παιδιά των έξι ετών είναι υποχρεωτικό να εγγραφούν στη βασική εκπαίδευση μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου του τρέχοντος έτους. Η πλήρωση των κενών θέσεων στα

σχολεία πραγματοποιείται με αυστηρή τήρηση της ημερομηνίας γέννησης των παιδιών. Για να υποβάλει αίτηση εγγραφής στο νηπιαγωγείο ή στο πρώτο έτος της βασικής εκπαίδευσης ο γονέας, θα πρέπει πρώτα να απευθυνθεί στην πλατφόρμα portal das escolas (απαιτούνται κωδικοί αναγνώρισης, κάρτα πολιτών). Η περίοδος εγγραφής στον ιστότοπο είναι από τις 15 Απριλίου έως τις 15 Ιουνίου μετά από αυτό θα πρέπει ο γονέας να πάει αυτοπροσώπως στο σχολείο.

Έγγραφα που απαιτούνται για την εγγραφή στη βασική εκπαίδευση: μία φωτογραφία διαβατηρίου, έγκυρη ταυτότητα παιδιού (Πιστοποιητικό γέννησης, διαβατήριο κλπ.) ΑΦΜ, αριθμός κοινωνικής ασφάλισης, αριθμός χρήστη, ενημερωμένο δελτίο εμβολίων, δήλωση από την κλινική υγείας ότι το παιδί πραγματοποίησε την παγκόσμια εξέταση υγείας, ταυτότητα γονέα, απόδειξη της διεύθυνσης κατοικίας η εργασίας.

Συνήθως μέχρι τις 29 Ιουλίου τα σχολεία δημοσιεύουν του καταλόγους των μαθητών που θα σπουδάσουν σε αυτά κι έτσι ο κάθε γονέας μπορεί να ξέρει σε ποιο σχολείο θα φοιτήσει τελικά το παιδί του.

Αριθμός μαθητών: στις τάξεις του πρώτου κύκλου αντιστοιχούν 26 μαθητές για ένα δάσκαλο. Εάν μία τάξη έχει αρκετούς μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες τότε το σύνολο των μαθητών μπορεί να κατέβει στους 20.

Μαθήματα: Πορτογαλική γλώσσα, Μελέτη περιβάλλοντος, Μαθηματικά, Αγγλική γλώσσα, Καλλιτεχνικά, Φυσική αγωγή, Μουσική, Θρησκευτική Εκπαίδευση (προαιρετικό).

Δάσκαλοι: Οι τάξεις του πρώτου κύκλου έχουν ένα δάσκαλο  που διδάσκει όλα τα μαθήματα και συνήθως αναλαμβάνει τους μαθητές του και για τα τέσσερα χρόνια του πρώτου κύκλου.

Μέθοδοι αξιολόγησης: στον πρώτο κύκλο οι μαθητές του πρώτου, δεύτερου και τρίτου έτους αξιολογούνται από τον δάσκαλο με περιγραφικό τρόπο (ανεπαρκείς, επαρκείς, καλά, πολύ καλά). Στο τέταρτο έτος οι μαθητές αξιολογούνται σε μία κλίμακα από το 1 ως το 5 στο μάθημα της πορτογαλικής γλώσσας και στα μαθηματικά ενώ στα υπόλοιπα αξιολογούνται με περιγραφικό τρόπο. Στο τέλος του τέταρτου έτους τα παιδιά πρέπει επίσης να συμμετέχουν σε μία Εθνική εξέταση για να επαληθευθεί ότι υπάρχουν ομοιόμορφα αποτελέσματα σύμφωνα με τα πρότυπα που ορίζονται από το Υπουργείο Παιδείας. Οι εξετάσεις αυτές αφορούν την πορτογαλική γλώσσα και τα μαθηματικά και επηρεάζουν άμεσα τον τελικό βαθμό του μαθητή στα μαθήματα αυτά.

2ο κύκλος: 5ο και 6ο έτος

Παιδιά από 10 έως 12 ετών

Αριθμός μαθητών: οι τάξεις του 2ου και 3ου κύκλου αποτελούνται από τουλάχιστον 26 έως 30 μαθητές. 

Μαθήματα: Πορτογαλική γλώσσα, Μαθηματικά,Ιστορία και Γεωγραφία της Πορτογαλίας. Αγγλικά, Φυσικές επιστήμες, Εικαστικά, Τεχνολογική Εκπαίδευση, Φυσική αγωγή, Μουσική, Θρησκευτική Εκπαίδευση (προαιρετικό).

Ώρες μαθημάτων: στο 2ο και 3ο κύκλο της βασικής εκπαίδευσης οι ώρες των μαθημάτων δεν είναι συνεχόμενες. Γίνονται συνήθως μαθήματα το πρωί, ύστερα μπορεί να υπάρξει μεσημεριανό διάλειμμα και το απόγευμα κάποια άλλα υποχρεωτικά μαθήματα ή ενισχυτικές.

3ο κύκλος: 7ο, 8ο και 9ο έτος

Παιδιά από 13 έως 15 ετών

Μαθήματα: Πορτογαλική γλώσσα, Μαθηματικά, Αγγλικά, 2η ξένη γλώσσα (γαλλική, ισπανική ή γερμανική), Φυσικές επιστήμες, Φυσική και Χημεία, Ιστορία, Γεωγραφία, Φυσική αγωγή, Εικαστικά*, Τεχνολογική Εκπαίδευση, Δράμα / Μουσική, Πληροφορική,  Θρησκευτική Εκπαίδευση (προαιρετικό).

(*) Κατά το 9ο έτος ο μαθητής πρέπει να επιλέξει μεταξύ των εικαστικών, της τεχνολογικής εκπαίδευσης, της μουσικής και του δράματος, ανάλογα με τη διαθεσιμότητα του σχολείου.

Αξιολόγηση: στο 2ο και 3ο κύκλο οι μαθητές αξιολογούνται εσωτερικά με μία κλίμακα από το 1 ως το 5 σε όλα τα μαθήματα που μπορεί να συνοδεύεται και από περιγραφική αξιολόγηση, εάν ο εκπαιδευτικός το κρίνει σκόπιμο. Στο τέλος του 6ου και του 9ου έτους οι μαθητές θα πρέπει επίσης να συμμετέχουν σε μία Εθνική εξέταση. Οι εξετάσεις αυτές αφορούν το μάθημα της πορτογαλικής γλώσσας και τα μαθηματικά και έχουν βάρος 30% στον τελικό βαθμό των συγκεκριμένων μαθημάτων.

Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση:

Περιλαμβάνει το 10ο, 11ο και 12ο έτος για εφήβους μεταξύ 15 και 18 ετών. Η δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι υποχρεωτική από το σχολικό έτος 2012/2013.

Οι βαθμοί κυμαίνονται από 0 έως 20 μονάδες και ο μαθητής θα πρέπει να έχει υποχρεωτική παρακολούθηση σε 5 θέματα. Τα επιλεγμένα θέματα έχουν να κάνουν με την ανώτερη πορεία που θέλει να ακολουθήσει.

Ορισμένα μαθήματα είναι υποχρεωτικά για όλους, όπως η πορτογαλική γλώσσα, η ξένη γλώσσα, η φιλοσοφία και η φυσική αγωγή. Όμως, για παράδειγμα, για έναν μαθητή που θέλει να μπει στην Ιατρική, κατά τη διάρκεια του γυμνασίου δεν χρειάζεται να μελετήσει θέματα όπως η γεωγραφία και η ιστορία. Εκείνοι που θέλουν να σπουδάσουν κάποια ανώτατη εκπαίδευση στις Τέχνες δεν χρειάζεται να σπουδάσουν βιολογία, γεωγραφία κλπ.

Στο τέλος του γυμνασίου ο μαθητής θα πάρει μέρος στην εθνική εξέταση και είναι ο μέσος όρος των εξετάσεων αυτών, που θα επιτρέψουν την πρόσβασή του στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Οι μέσοι όροι διαφέρουν από έτος σε έτος και από το πανεπιστήμιο στο πανεπιστήμιο. Όταν βγουν τα αποτελέσματα των εθνικών εξετάσεων δημοσιεύεται η κατάταξη επιτυχίας των σχολείων (δείτε την κατάταξη των σχολείων ΕΔΩ).

Βέβαια η δημοσίευση της κατάταξης δημιουργεί αρκετά προβλήματα, ειδικά στους γονείς, που κοιτάζουν τις λίστες αυτές, αναζητώντας απαντήσεις στις ανησυχίες τους. «Πού πρέπει να γράψω το παιδί μου; Ποιο είναι το καλύτερο σχολείο στη γεωγραφική μου περιοχή; Πρέπει να επιλέξω τη δημόσια εκπαίδευση ή την ιδιωτική εκπαίδευση;» Φυσικά, η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη από μια απλή ταξινόμηση των σχολείων ανά βαθμό σε εθνικές εξετάσεις.

Σχολικό έτος

Κάθε σχολική χρονιά αρχίζει στα μέσα Σεπτεμβρίου και τελειώνει στα μέσα Ιουνίου. Υπάρχουν τρία διαλείμματα διακοπών κατά τη διάρκεια του έτους: Χριστουγεννιάτικη διακοπή (2 εβδομάδες), Καρναβάλι (3 ημέρες) και διάλειμμα για το Πάσχα (2 εβδομάδες).

Σχολικό ωράριο

Τα σχολεία λειτουργούν για τουλάχιστον 8 ώρες την ημέρα και είναι ανοιχτά από τις 9 το πρωί έως τις 5:30 το απόγευμα. Το μάθημα αρχίζει στις 9 το πρωί, υπάρχει ένα διάλειμμα στις 1:00 το μεσημέρι για μεσημεριανό γεύμα και στη συνέχεια υπάρχουν άλλα υποχρεωτικά μαθήματα πού διαρκούν μέχρι τις 4:30 μ.μ.

Ποσοστά αναλφαβητισμού

Το 2011, σύμφωνα με την PORDATA (Πορτογαλική Σύγχρονη Βάση Δεδομένων), το ποσοστό αναλφαβητισμού στην Πορτογαλία ήταν 5,2%, ένα από τα υψηλότερα στην Ευρώπη. Η πιο προβληματική περιοχή της χώρας είναι το Alentejo, το οποίο διατηρεί ποσοστό άνω του 9% και στο Borba, ένα μικρό χωριό με περισσότερους από 7.000 κατοίκους, ένας στους δέκα κατοίκους δεν μπορεί να διαβάσει ή να γράψει.

Είναι δωρεάν η δημόσια εκπαίδευση στην Πορτογαλία;

Η Δημόσια εκπαίδευση στην Πορτογαλία είναι δωρεάν δηλαδή οι γονείς δεν χρειάζεται να πληρώνουν δίδακτρα. Ωστόσο πληρώνουν τις σχολικές προμήθειες και αγοράζουν τα σχολικά βιβλία.

Σχολικά βιβλία

Τα σχολικά βιβλία επιλέγονται σε επίπεδο σχολείου κάθε τέσσερα χρόνια και δεν διανέμονται δωρεάν όπως στην Ελλάδα. Τα βιβλία τα αγοράζουν οι γονείς και μπορούν να κοστίζουν από 50 μέχρι 200 ευρώ, ανάλογα με το σχολείο που θα επιλέξει ο γονέας. Οι αξίες των σχολικών βιβλίων ορίζονται ετησίως από την κυβέρνηση και δημοσιεύονται σε αυτήν την πλατφόρμα. Πάντως από τα από το 2017 τα εγχειρίδια του πρώτου έτους του πρώτου κύκλου διανέμονται δωρεάν είτε πρόκειται για δημόσια είτε για ιδιωτικά σχολεία. Η κυβέρνηση μελετά τη δυνατότητα επέκτασης του μέτρου σε όλους τους κύκλους βασικής εκπαίδευσης αλλά επί του παρόντος παραμένει επίσημα μόνο για το πρώτο έτος. Υπάρχουν ορισμένες ήδη περιοχές που έχουν κάνει συμφωνία με την κυβέρνηση και είναι σε θέση να προσφέρουν δωρεάν σχολικό υλικό για όλα τα χρόνια του πρώτου κύκλου.

Είτε έτσι είτε αλλιώς οι γονείς μπορούν να πάνε στο σχολείο και με μια απλή αίτηση να ζητήσουν σχολική επιχορήγηση που θα τους επιτρέψει να αγοράσουν πιο εύκολα τα βιβλία. Η επιχορήγηση εξαρτάται από την οικονομική κατάσταση της κάθε οικογένειας. ΕΔΩ μπορείτε να δείτε τις ελαφρύνσεις ανά οικογενειακό εισόδημα και ανά τάξη μαθητή.

Φαγητό

Οι γονείς πληρώνουν επίσης το φαγητό στο εστιατόριο του σχολείου (εξαιρούνται οι άπορες οικογένειες οι οποίες λαμβάνουν οικονομική ενίσχυση). Η τιμή των γευμάτων που σερβίρονται στις σχολικές αίθουσες είναι κοινή για όλους τους μαθητές και το γεύμα είναι δωρεάν για φοιτητές από οικονομικά μειονεκτούντα νοικοκυριά.

Η τιμή του γεύματος που καταβάλλουν οι σπουδαστές καθορίζεται ετησίως με υπουργική εντολή (δείτε ΕΔΩ).

Οι συνήθεις χρόνοι γεύματος στο σχολείο είναι *:

10:00 - Διάστημα για το σνακ που μπορεί να είναι 1 κομμάτι φρούτου ή 1 γιαούρτι (που αποστέλλεται από τους γονείς)

12:00 - Μεσημεριανό: Σούπα + Γεύμα (σαλάτα, πρωτεΐνες και υδατάνθρακες) + φρούτα

16:00 - 1 ψωμί + 1 γάλα

* Τα παιδιά που έχουν παρατεταμένες ώρες σε δραστηριότητες ATL (Free Time Activities) έχουν άλλες ώρες για σίτιση.

Στα δημόσια σχολεία της Πορτογαλίας είναι πολύ αυστηροί όσον αφορά τα τρόφιμα. Ενθαρρύνουν το παιδί από το νηπιαγωγείο να φάει ολόκληρο το μενού της ημέρας, χωρίς να έχει την επιλογή να πει «δεν το θέλω αυτό γιατί δεν μου αρέσει». Το παιδί μπορεί να μην φάει όλα τα τρόφιμα, αλλά του παρέχονται όλα (σούπα, όλα τα είδη διατροφής κύριου γεύματος και φρούτα). Λεπτομέρεια: αν το παιδί είναι ήδη 3 χρονών, κανείς δεν πρόκειται να του δώσει το φαγητό στο στόμα, θα πρέπει να φάει μόνο του.

Φυσικά δεν λείπουν και τα παράπονα για το φαγητό που σερβίρεται στα σχολεία. Συχνά οι μαθητές διαμαρτύρονται ότι η σούπα σερβίρεται κρύα σε πλαστικό μπολ, το κυρίως πιάτο – π.χ. μπακαλιάρος με πατάτες, καρότα, φασόλια - σερβίρεται σε δοχείο από πολυαιθυλένιο και δεν έχει καλή γεύση. Και πολύ συχνά τα σχολεία δεν έχουν τις απαραίτητες εγκαταστάσεις. Για το λόγο αυτό, τα γεύματα παρέχονται από την τροφοδοσία και διανέμονται σε πλαστικά δοχεία που ανησυχούν τους γονείς.

Για το σχολικό έτος  2017/2018 η αξία των σχολικών γευμάτων ήταν 1,46 € και κλιμακώνεται στα 0,73€ για τους οικονομικά ασθενέστερους και δωρεάν για τους απόρους.

Το πρόγραμμα Escola Segura

Και στην Πορτογαλία φυσικά υπάρχει πρόβλημα σχολικής βίας και εκφοβισμού. Για την καταπολέμησή της  λειτουργεί το πρόγραμμα “Escola Segura”, το οποίο έχει ξεκινήσει από το 1992. Το πρόγραμμα αυτό έχει πολύ σημαντικό ρόλο στην αποτροπή της βίας στα σχολεία, με στόχο να εξασφαλίσει την ηρεμία, ιδίως στα σχολεία που βρίσκονται σε προβληματικές περιοχές. Η εφαρμογή του ρυθμίζεται από ένα πρωτόκολλο μεταξύ των υπουργείων Εσωτερικής Διοίκησης και Παιδείας.

Την εποχή εκείνη επιλέχθηκαν τα σχολεία προτεραιότητας, δηλαδή τα πιο προβληματικά, προκειμένου να βελτιωθούν οι συνθήκες ασφαλείας τους. Αυτά τα σχολεία άρχισαν να απολαμβάνουν μόνιμη αστυνομική παρουσία στην είσοδό τους και  για να εξασφαλιστεί η ασφάλεια των εσωτερικών χώρων των σχολείων προσλήφθηκαν ειδικοί υπάλληλοι (εκπαιδευτικοί βοηθοί). Σημαντικές αλλαγές έγιναν στην αρχιτεκτονική και στα συστήματα φυσικής ασφάλειας (φράκτες, φωτισμός).

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος παρουσιάστηκαν προβλήματα και η μόνιμη παρουσία των αστυνομικών στα σχολεία ήταν αφόρητη και συχνά αντιπαραγωγική. Αυτό οδήγησε στην παροχή μηχανοκίνητων οχημάτων στις αστυνομικές δυνάμεις από το 1996 και μετά και δημιουργήθηκαν εξειδικευμένες ομάδες για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια και την επιτήρηση των σχολικών περιοχών.

Το πρόγραμμα Escola Segura έχει πλέον προσαρμοστεί στα σύγχρονα δεδομένα και μπορείτε να το μελετήσετε στην ιστοσελίδα της Πορτογαλικής Αστυνομίας ΕΔΩ.

Η οικονομική κρίση στην εκπαίδευση

Το κράτος για να εξοικονομήσει μισθούς διευθυντών (που είναι αρκετά ψηλότεροι από τους ελληνικούς) δημιούργησε τις Ομάδες Σχολείων (Agroupamento de Escolas) που έχουν έναν διευθυντή και έναν ή περισσότερους υποδιευθυντές.

Η ομάδα σχολείων π.χ. του Μεμ Μαρτίνς έχει συνολικά περίπου 3.000 μαθητές –μαθήτριες και 300 καθηγητές/δασκάλους. Η Sintra (με παλάτια, κάστρα κτλ) έχει ένα αντίστοιχο Agroupamento  με 4.000 μαθητές (1 λύκειο, 2 γυμνάσια και 9 δημοτικά) και το Rio de Mouro   3500 μαθητές με 1 λύκειο, 1 γυμνάσιο και 5 δημοτικά σχολεία.

Μισθοί δασκάλων

Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσίευσε το Eurydice το 2015, οι εκπαιδευτικοί αρχικής σταδιοδρομίας λαμβάνουν περίπου 21.960,00 € ακαθάριστα ετησίως (1.830,00 € το μήνα) και όταν τελειώνουν την καριέρα τους, ο αριθμός αυτός μπορεί να φθάσει τα 41.537 € ετησίως και αυτά είναι από τα χαμηλότερα εισοδήματα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η καριέρα της διδασκαλίας είναι δομημένη στην κατηγορία του δασκάλου και αναπτύσσεται από το 1ο έως το 10ο κλιμάκιο. Τα κλιμάκια διαρκούν από 4 μέχρι 2 χρόνια υπηρεσίας κατά την εξέλιξη της σταδιοδρομίας του εκπαιδευτικού.

Ο μισθός των διευθυντών στην Πορτογαλία δεν εξαρτάται από το επίπεδο εκπαίδευσης των σχολείων και από τις ευθύνες που έχουν, αλλά από τον αριθμό των μαθητών που διαχειρίζονται. Σε ένα σχολείο με λιγότερους από 301 μαθητές, ένας διευθυντής μπορεί να κερδίζει μεταξύ 24.362 και 44.753 ευρώ ετησίως ανάλογα με τα έτη υπηρεσίας του. Σε ένα σχολείο με πάνω από 1.500 μαθητές, το ετήσιο εισόδημα κυμαίνεται μεταξύ 31.142 και 51.287 €.

Επιλογή διευθυντή

Για να γίνει κανείς διευθυντής σε σχολείο της Πορτογαλίας πρέπει να έχει βασικό πτυχίο πανεπιστημίου, επιμόρφωση ή πτυχίο στη σχολική διοίκηση και γνώση Η/Υ, πιθανή προϋπηρεσία σε θέση διευθυντή ή υποδιευθυντή, ξένη γλώσσα κτλ. Υποβάλλει αίτηση, πλήρες βιογραφικό και μια έκθεση για το πώς σκοπεύει να διοικήσει το σχολείο.

Τα στοιχεία αυτά εξετάζονται από μια μόνιμη επιτροπή που υπάρχει σε κάθε σχολείο και η επιτροπή αυτή αποφασίζει ποιος θα γίνει διευθυντής. Η επιτροπή αποτελείται από: Εκπροσώπους των εκπαιδευτικών του σχολείου (2-3 εκπαιδευτικοί)  που εκλέγονται από το σύλλογο διδασκόντων, έναν εκλεγμένο εκπρόσωπο των μαθητών, τέσσερις εκπροσώπους των γονέων, 2 εκπροσώπους του μη διδακτικού προσωπικού, 2 εκπροσώπους του Δήμου, 4 εκπροσώπους του Δημοτικού Διαμερίσματος (μεταξύ των οποίων ένας επαγγελματίας και μια νοσοκόμα). Πρόεδρος του συμβουλίου είναι ένας εκ των εκπαιδευτικών.

Η θητεία του διευθυντή είναι τετραετής με δικαίωμα 3 συνεχόμενων θητειών. Μπορεί να ξαναγίνει κανείς διευθυντής, αν μεσολαβήσει μια τουλάχιστον θητεία στην τάξη. Ο διευθυντής αξιολογείται κάθε χρόνο από την πιο πάνω επιτροπή, αλλά κατά κανόνα δεν τίθεται ζήτημα αντικατάστασής του. Ο διευθυντής παίρνει ένα σημαντικό επιμίσθιο που ξεπερνά τα 800ευρώ το μήνα. Υπάρχει λεπτομερής περιγραφή καθηκόντων του διευθυντή (καθηκοντολόγιο) το οποίο είναι υποχρεωμένος να ακολουθεί, όπως και οι εκπαιδευτικοί. Δεν έχει διδακτικό ωράριο.

Ο υποδιευθυντής

Ο/η υποδιευθυντής έχει μειωμένο διδακτικό ωράριο (3 ώρες τη βδομάδα). Ανά 800-1000 μαθητές υπάρχουν δύο υποδιευθυντές. Για περισσότερους μαθητές τρεις υποδιευθυντές. Και ο υποδιευθυντής έχει επίδομα 400ευρώ το μήνα, ενώ οι βοηθοί του διευθυντή έχουν επίδομα 300ευρώ το μήνα.

Ο Σύλλογος Διδασκόντων

Ο σύλλογος διδασκόντων (ΣΔ) δεν λειτουργεί ως αποφασιστικό όργανο. Συναντιούνται οι καθηγητές ειδικοτήτων, αλλά δεν γίνονται (τουλάχιστον τακτικά) συνεδριάσεις ολόκληρου του ΣΔ. Ο διευθυντής είναι μονοπρόσωπο όργανο αποφάσεων. Π.χ. αν ένας καθηγητής θέλει να πραγματοποιήσει διδακτική ή εκπαιδευτική επίσκεψη, θα πρέπει να έχει άδεια από τον διευθυντή, ο οποίος μπορεί να αρνηθεί να τη χορηγήσει.

Εκπαιδευτικοί

Οι εκπαιδευτικοί προσλαμβάνονται με επετηρίδα από το υπουργείο. Οι αναπληρωτές με εξετάσεις. Είναι χωριστά εκπαιδευτικοί πρωτοβάθμιας-δευτεροβάθμιας. Οι πρωτοβάθμιοι εργάζονται 25 ώρες τη βδομάδα οι δευτεροβάθμιοι 22 που κλιμακωτά  (ανάλογα με την ηλικία και όχι με τα χρόνια υπηρεσίας) κατεβαίνουν μέχρι τις 14 ώρες τη  βδομάδα. Μέχρι 50 ετών διδάσκουν 22 ώρες τη βδομάδα και μετά αρχίζει να μειώνεται το ωράριο μέχρι τις 14 ώρες για όσους είναι πάνω από 65 ετών.

Εκτός από τα διδακτικά έχουν κι άλλα καθήκοντα (συντονιστές μαθημάτων, υπεύθυνοι τάξης, μέλη ομάδων σε προγράμματα κα).  Συνταξιοδοτούνται πλέον με 40 χρόνια υπηρεσίας και 66 χρόνια ηλικίας. Όσοι δεν τα συμπληρώνουν αλλά μπορούν να βγουν νωρίτερα, παίρνουν ποσοστό της σύνταξης. Η πλήρης σύνταξη είναι το 80% του τελευταίου μισθού.

Μια διευκόλυνση που τους παρέχεται είναι το φτηνό γεύμα στο εστιατόριο του σχολείου, αλλά όχι άλλες διευκολύνσεις. Έχουν πάρα πολλή προετοιμασία για τα μαθήματα, πολλά στατιστικά στοιχεία κτλ. Μικρό ποσοστό από αυτούς συμμετέχουν στα προαιρετικά προγράμματα όπως π.χ. Ευρωπαϊκά, πολιτιστικά, περιβαλλοντικά.

Το παράδειγμα του σχολείου Escola Secundaria de Mem Martins

Το σχολείο Escola Secundaria de Mem Martins με την αλλαγή του συστήματος σε ομάδες σχολείων έγινε μέλος μιας ομάδας σχολείων που περιλαμβάνει 2 δημοτικά σχολεία, ένα γυμνάσιο και το ίδιο που είναι λύκειο.

Καθαρισμός του σχολείου και βοηθητικό προσωπικό: Όλο το κτήριο καθαρίζεται από ιδιωτική εταιρεία, η οποία συνάπτει σχετικό συμβόλαιο με το κράτος, χωρίς την ανάμιξη του σχολείου. Το σχολείο διαθέτει επίσης 26 άτομα βοηθητικό προσωπικό που εργάζονται στο κυλικείο, ως προσωπικό ασφάλειας, στο βιβλιοχαρτοπωλείο του σχολείου, στη βιβλιοθήκη, στην καφετέρια/κυλικείο κα. Κύρια καθήκοντα είναι να ελέγχουν διαρκώς όλους τους χώρους του σχολείου, να ξεκλειδώνουν και να κλειδώνουν τις αίθουσες διδασκαλίας πριν και μετά το μάθημα, να ελέγχουν αν και γιατί ένας μαθητής δεν βρίσκεται στην τάξη την ώρα του μαθήματος κτλ. Υπάρχει και νυχτοφύλακας (10 το βράδυ με 8 το πρωί). Το θυρωρείο έχει διαρκώς φύλακα-θυρωρό και όλοι όσοι έχουν δικαίωμα να μπουν στο σχολείο πρέπει να διαθέτουν την ειδική «έξυπνη» κάρτα. Χωρίς αυτήν ούτε μαθητές ούτε καθηγητές μπορούν να μπουν στο σχολείο.

Εγκαταστάσεις φυσικής αγωγής: Τα γυμναστήρια του σχολείου, κλειστά καιή ανοικτά, απασχολούν 15 καθηγητές φυσικής αγωγής, οι οποίοι έχουν το δικό τους γραφείο καθηγητών, δικά τους ντους και άλλες εγκαταστάσεις. Μέσα στο κλειστό γυμναστήριο υπάρχει επίσης ειδική αίθουσα γυμναστικής για τα παιδιά με αναπηρίες. Το κλειστό γυμναστήριο και όλοι οι αθλητικοί χώροι του σχολείου νοικιάζονται σε ομάδες ή σωματεία για χρήση στη διάρκεια του χρόνου, όταν δεν χρησιμοποιούνται από το σχολείο. Με τον τρόπο αυτό το σχολείο συμπληρώνει το πενιχρό βοήθημα που δίνει το κράτος. Όμως τα έσοδα από την πηγή αυτή (γυμναστήρια) έχουν μειωθεί σημαντικά από τότε που ξέσπασε η κρίση.

Αίθουσες διδασκαλίας: Το σχολείο αυτό διαθέτει 64 αίθουσες διδασκαλίας και συνολικά 75 αίθουσες μαζί με τα εργαστήρια. Όλες οι αίθουσες είναι εξοπλισμένες με βιντεοπροβολέα σταθερά τοποθετημένο στην οροφή, πίνακες μαρκαδόρου, ηλεκτρονικό υπολογιστή και καλή συσκότιση. Σχεδόν καμιά αίθουσα δεν είναι διακοσμημένη και οι τοίχοι είναι καθαροί μεν γυμνοί δε. Το σχολείο διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση από τους μαθητές, με μηδαμινά προβλήματα ρύπανσης και καταστροφών. Στα θρανία κάθονται ανά δύο μαθητές. Τα καθίσματα είναι πολύ άνετα, πολύ πιο άνετα από τα Ελληνικά και τα θρανία έχουν σχεδόν το διπλάσιο πλάτος των δικών μας. Δεν έχουν από κάτω χώρο για να αφήνουν οι μαθητές αντικείμενα, κάτι που ούτως ή άλλως απαγορεύεται, όπως και η μεταφορά αναψυκτικών ή φαγητού στις αίθουσες.

Κάθε μαθητής διαθέτει ένα ντουλαπάκι στο διάδρομο. Καμιά φορά, δυο μαθητές μοιράζονται το ίδιοι ντουλαπάκι. Δεν επιτρέπεται να αφήνουν τίποτε απολύτως στην τάξη. Δεν μεταφέρουν μαζί τους τρόφιμα, δεν τρώνε στην τάξη, βγαίνουν αμέσως μετά τη λήξη του μαθήματος και το προσωπικό κλειδώνει τις αίθουσες. Δεν υπάρχει ελεύθερη πρόσβαση σε καμιά αίθουσα του σχολείου, παρά μόνο στους διαδρόμους και στους κοινόχρηστους χώρους.

Αίθουσες εκπαιδευτικών: Στο σχολείο υπάρχει μια αρκετά μεγάλη αίθουσα καθηγητών, με μερικούς υπολογιστές και ντουλαπάκια (όχι γραφεία). Υπάρχουν όμως μικρότερες αίθουσες για κάθε ειδικότητα, πχ. Φιλόλογοι, φυσικών επιστημών, φυσικής αγωγής κτλ. Υπάρχει μια αίθουσα με υπολογιστές μόνο για τους υπεύθυνους των τμημάτων, όπου αυτοί καταχωρίζουν απουσίες και βαθμούς των μαθητών στην κεντρική πλατφόρμα του σχολείου, ενώ δεν υπάρχει το myschool.

Το βιβλιοχαρτοπωλείο

Οι μαθητές προμηθεύονται-αγοράζουν από το βιβλιοχαρτοπωλείο του σχολείου τις κόλλες των εξετάσεων (πρόχειρων ή ετήσιων), ενώ αν θέλουν να βγάλουν φωτοτυπίες πληρώνουν το αντίτιμο. Το βιβλιοχαρτοπωλείο διαθέτει βασικά πράγματα, περιορισμένης ποικιλίας σε σχετικά καλές τιμές, όχι όμως πολύ φθηνά.

Η διοίκηση του σχολείου: Το σχολείο αυτό έχει τη διευθύντρια και μια υποδιευθύντρια. Η ηγετική ομάδα του σχολείου συμπληρώνεται από 2-3-4 ή περισσότερους «βοηθούς διευθυντή». Για παράδειγμα η Ομάδα Σχολείων της Σίντρα έχει έναν διευθυντή για 12 σχολικές μονάδες. Τα σχολεία που ανήκουν στο ίδιο γκρουπ δεν βρίσκονται στην ίδια αυλή, είναι συνήθως διασκορπισμένα στην πόλη, αλλά έχουν έναν και μόνο διευθυντή. Σε κάθε σχολείο –μέλος της ομάδας υπάρχει ένας «συντονιστής» εκπαιδευτικός, χωρίς επιμίσθιο, που επιτηρεί το σχολείο. Ο διευθυντής της ομάδας σχολείων, περνά μια φορά περίπου τη βδομάδα.

Το σύστημα αυτό, σύμφωνα με τους εκπαιδευτικούς είναι πλήρως αποτυχημένο και το μόνο που προσφέρει είναι οικονομία για το κράτος, από τη μείωση των μισθών των διευθυντών. Τα σχολεία στην πράξη δεν έχουν ηγεσία κάτι που δημιουργεί ζητήματα πειθαρχίας, χαλάρωσης και μείωσης της αποτελεσματικότητάς τους.

Η γραμματεία του σχολείου: Για να μπορέσει να φέρει σε πέρας το έργο του ο διευθυντής, το σχολείο διαθέτει πολυπληθή γραμματεία με 14 εργαζόμενους. Οι δεκατέσσερις της γραμματείας περιλαμβάνουν υπαλλήλους για μαθητικά θέματα (3) για θέματα εκπαιδευτικών (2), για οικονομικά θέματα (3), για το γυμναστήριο (2) για παιδιά με ειδικές ανάγκες (1) και μια προϊσταμένη. Η γραμματεία λειτουργεί 7 ώρες τη μέρα και έχει μηχάνημα έκδοσης αριθμών για σειρά προτεραιότητας.

Τα σχολικά γεύματα: Η εταιρεία που παρέχει τα γεύματα συνάπτει συμβόλαιο με το κράτος. Το σχολείο έχει ένα μεγάλο εστιατόριο όπου παρέχονται τα γεύματα από τις 12 ως τις 2 το μεσημέρι. Όσοι μαθητές φέρνουν φαγητό από το σπίτι, μπορούν να χρησιμοποιούν το εστιατόριο και τους φούρνους μικροκυμάτων για να ζεστάνουν το φαγητό τους. Οι μαθητές που θέλουν να ψωνίσουν από το κυλικείο, το οποίο το λειτουργούν εργαζόμενοι του σχολείου, έχουν μια πιστωτική κάρτα, που έχει προφορτιστεί με ένα ποσό που αποφασίζουν οι γονείς. Όταν τελειώσουν αυτά τα χρήματα οι γονείς μπορούν να ξαναφορτίσουν την κάρτα.

ΠΗΓΕΣ

• Οι πληροφορίες σχετικά με το Escola Secundaria de Mem Martins προέρχονται από το άρθρο του κ. Δημήτρη Καλαϊτζίδη, Διευθυντή ΓΕΛ Ραλλείου Θ. Πειραιά. Περισσότερα εδώ: https://www.esos.gr/arthra/50606/portogalia-ellada-omoiotites-kai-diafores-stin-paideia
• https://www.brasileiraspelomundo.com/sistema-educativo-em-portugal-22114674 
• http://mundoafrente.com/2017/08/10/ensino-basico-em-portugal-vida-em-portugal-10/ 
• https://www.brasileirinhospelomundo.com/alimentacao-escolar-em-portugal/ 
• https://www.sabado.pt/portugal/detalhe/refeicoes-escolares-as-criancas-passam-fome 
• https://www.nvalores.pt/preco-das-refeicoes-escolares/ 
• https://www.eurodicas.com.br/sistema-de-educacao-em-portugal/